कॅन्सर म्हणजे काय ? लक्षणे, निदान, उपचार, आहार, सामना

कॅन्सर म्हणजे काय ?          

कॅन्सर हा एक शब्द आहे जो शरीरातील असामान्य पेशींच्या अनियंत्रित वाढ आणि
प्रसाराद्वारे वैशिष्ट्यीकृत आजारचे  वर्णन करण्यासाठी वापरला जातो.

कॅन्सर हा एक असा आजार आहे जो जगभरातील लाखो लोकांना प्रभावित करतो.ही एक
जटिल आणि आव्हानात्मक स्थिती आहे ज्यामुळे अनेक शारीरिक, भावनिक आणि मानसिक लक्षणे
उद्भवू शकतात.

तसेच कॅन्सर हा आजारांचा एक समूह आहे ज्याचे वैशिष्ट्य अनियंत्रित वाढ आणि असामान्य
पेशींचा प्रसार आहे.

हे शरीराच्या जवळजवळ कोणत्याही भागात विकसित होऊ शकते आणि
रक्तप्रवाहाद्वारे किंवा लिम्फॅटिक प्रणालीद्वारे इतर भागात पसरू शकते.

कॅन्सरचे नेमके कारण माहित नाही,परंतु अनेक अशे काही घटक
ओळखले गेले आहेत जे एखाद्या व्यक्तीला हा आजार होण्याचा धोका वाढवू शकतात.

यामध्ये, तंबाखूचा वापर, खराब आहार आणि शारीरिक
हालचालींचा अभाव आणि रेडिएशन किंवा विषाणू यांचा समावेश होतो.

 

लक्षणे :

कॅन्सरच्या प्रकार
आणि टप्प्यावर अवलंबून त्याची लक्षणे मोठ्या प्रमाणात बदलू शकतात आणि काही कॅन्सर त्यांच्या
सुरुवातीच्या काळात कोणतीही लक्षणे निर्माण करू शकत नाहीत. 

तरीही,येथे काही सामान्य चिन्हे आणि
लक्षणे दिलेली आहेत जे कॅन्सर दर्शवू शकतात.

 

काही सामान्य लक्षणे :

थकवा. 

वेदना ज्या दूर होत नाहीत.

त्वचेतील बदल, जसे की पिवळसर किंवा गडद होणे किंवा लालसर होणे.

सतत खोकला किंवा कर्कशपणा.

असामान्य रक्तस्त्राव किंवा स्त्राव.

सतत अपचन किंवा गिळण्यात अडचण.

वजन कमी होणे.

सूज येणे.

श्वास घेण्यात अडचण किंवा धाप लागणे.

 

“हे लक्षात घेणे महत्वाचे आहे की ही लक्षणे इतर आरोग्य
स्थितींमुळे देखील होऊ शकतात आणि याचा अर्थ तुम्हाला कॅन्सर आहे असे नाही.
तुम्हाला संबंधित लक्षणे आढळल्यास, योग्य निदानासाठी डॉक्टरांशी संपर्क साधवा”.

 

निदान :

रुग्णाच्या यशस्वी उपचारासाठी कॅन्सरचे योग्य,अचूक व लवकर निदान होणे
महत्त्वाचे असते.कॅन्सरच्या निदानामध्ये सामान्यत: मेडिकल टेस्ट आणि काही प्रक्रियांचा समावेश होतो जसे की :

 

शारीरिक तपासणी : 

डॉक्टरांना गाठी किंवा असामान्यता जाणवू शकते आणि कॅन्सरची इतर
चिन्हे ते तपासू शकतात.

 

ब्लड टेस्ट : 

या टेस्ट कॅन्सरच्या रक्तातील असामान्य पेशी ओळखण्यात मदत करू
शकतात.

 

इमेजिंग टेस्ट  :

या टेस्ट शरीराच्या आतील इमेज तयार करण्यासाठी एक्स-रे, एमआरआय, सीटी स्कॅन किंवा पेट स्कॅन वापरतात आणि कॅन्सरच्या ट्यूमरचा आकार आणि जागा पक्की करण्यात मदत
करतात.

 

बायोप्सी : 

कॅन्सरचे  निश्चितपणे निदान करण्यासाठी बायोप्सी हा एकमेव मार्ग
आहे.

 

एंडोस्कोपी : 

ही एक अशी प्रक्रिया आहे जी डॉक्टरांना पातळ, उजळलेली नळी वापरून
शरीराच्या आत पाहण्याची संधी मिळते व त्यामुळे अचूक निदान होऊ शकते. 

 

हे लक्षात ठेवणे महत्त्वाचे आहे की कॅन्सरचे निदान ही एक अवघड आणि कॉम्प्लेक्स प्रक्रिया आहे आणि प्रत्येक व्यक्तीसाठी सर्व  टेस्ट आवश्यक असू शकत नाहीत.

 

उपचार :

कॅन्सर साठीचा उपचार हा त्याचा प्रकार आणि स्टेज, तसेच रुग्णाच्या एकूण
शाररिक परस्थितीवर अवलंबून असतो.

सामान्य कॅन्सरच्या उपचारांमध्ये हे उपचार समाविष्ट आहेत :

 

शस्त्रक्रिया : 

यामध्ये कॅन्सरची गाठ आणि आसपासचे टिशू काढून टाकणे समाविष्ट असते.

 

रेडिएशन थेरपी : 

यात कॅन्सरच्या पेशी नष्ट करण्यासाठी आणि ट्यूमर संकुचित
करण्यासाठी उच्च-ऊर्जा एक्स-रे वापरले जाते. 

 

केमोथेरपी : 

यामध्ये कॅन्सरच्या पेशी नष्ट करण्यासाठी औषधांचा वापर केला जातो.

 

इम्युनोथेरपी : 

हे उपचार शरीराच्या रोगप्रतिकारक शक्तीला कॅन्सरच्या पेशींशी लढण्यास
मदत करते.

 

टार्गेट थेरपी : 

या उपचारपद्धतीमध्ये कॅन्सरच्या वाढीमध्ये आणि प्रसारामध्ये सामील
असलेल्या विशिष्ट घटकांना टार्गेट करणारी औषधे वापरली जातात.

 

हार्मोनल थेरपी : 

विशिष्ट कॅन्सरच्या वाढीस हातभार लावणार्‍या हार्मोन्सचे उत्पादन
किंवा प्रभाव रोखण्यासाठी या उपचारामध्ये औषधे किंवा इतर पदार्थांचा वापर केला
जातो.

 

स्टेम सेल किंवा बोन मॅरो ट्रान्सप्लांट :

या उपचारामुळे खराब झालेल्या किंवा नष्ट झालेल्या बोन मॅरो मध्ये नवीन व निरोगी पेशी सोडल्या जातात त्यामुळे निरगो किंवा चांगल्या पेशींची वाढ होते. 

 

 

कॅन्सर रुग्णाचा आहार : 

कॅन्सर बरा करण्यासाठी ज्ञात असा
कोणताही विशिष्ट आहार नाही,परंतु
निरोगी आहार राखणे कॅन्सरच्या रुग्णाच्या संपूर्ण आरोग्यास आणि बरे होण्यासाठी मदत
करू शकते.

 

संपूर्ण पदार्थांवर
लक्ष केंद्रित करा :

 फळे, भाज्या, संपूर्ण धान्य, पातळ
प्रथिने स्त्रोत आणि निरोगी चरबी यासारखे संपूर्ण, प्रक्रिया
न केलेले अन्न निवडा.

 

प्रथिनांचे सेवन वाढवा :

स्नायूंच्या वस्तुमान राखण्यासाठी
प्रथिने महत्वाचे आहेत, जे कॅन्सरच्या उपचारादरम्यान
गमावले जाऊ शकतात. प्रथिनांच्या चांगल्या स्त्रोतांमध्ये लीन मांस,मासे, बीन्स, नट आणि बिया
यांचा समावेश होतो.

 

हायड्रेटेड राहा :

हायड्रेट राहण्यासाठी आणि विषारी
पदार्थ बाहेर काढण्यासाठी भरपूर पाणी आणि इतर द्रव प्या.

 

प्रक्रिया केलेले आणि
जास्त चरबीयुक्त पदार्थ मर्यादित करा :

प्रक्रिया केलेले आणि जास्त
चरबीयुक्त पदार्थ टाळा, जे पचायला कठीण असू
शकतात आणि ज्यामुळे शरीरात जळजळ होऊ शकते.

 

लहान प्रमाणात वारंवार
जेवण घ्या :

दिवसभरात लहान, अधिक वारंवार जेवण केल्याने ऊर्जा पातळी राखण्यात
आणि मळमळ आणि उलट्या टाळण्यास मदत होते.

 

नोंदणीकृत आहारतज्ञांशी
बोला :

नोंदणीकृत आहारतज्ञ रुग्णाच्या
विशिष्ट गरजा आणि उपचार योजना लक्षात घेऊन वैयक्तिक पोषण योजना विकसित करण्यात मदत
करू शकतात.

 

हे लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे की प्रत्येक व्यक्तीच्या आहारविषयक
गरजा अद्वितीय असतात व त्या पूर्ण करण्यासाठी नोंदणीकृत
आहारतज्ञ किंवा इतर आरोग्यसेवा व्यावसायिकांसोबत बोलणे सर्वोत्तम आहे.

 

सामना कसा करावा :

लवकर ओळखण्याव्यतिरिक्त, तुम्ही जीवनशैलीत बदल करून कॅन्सरचा सामना करू शकता.

कॅन्सर चे निदान हा एक आव्हानात्मक अनुभव असू
शकतो,
परंतु कर्करोगाच्या भावनिक आणि शारीरिक प्रभावांना सामना करण्याचे अनेक
मार्ग आहेत :

 

स्वतःला शिक्षित
करा :

तुमचे निदान,
उपचार पर्याय आणि संभाव्य साइड इफेक्ट्स बद्दल जितके शक्य असेल
तितके जाणून घ्या. हे तुम्हाला अधिक नियंत्रणात राहण्यास आणि येणार्‍या
गोष्टींसाठी चांगले तयार होण्यास मदत करू शकते.

 

समर्थन मिळवा :

आपल्या भावना आणि चिंतांबद्दल
मित्र, कुटुंब किंवा थेरपिस्टशी बोला.
समर्थन गटात सामील होणे देखील अशाच अनुभवातून जात असलेल्या इतरांशी संपर्क
साधण्यासाठी उपयुक्त ठरू शकते.

 

स्वत: ची काळजी
घ्या :

पुरेशी झोप घेऊन,
निरोगी आहार घेऊन, व्यायाम करून आणि आराम आणि
तणाव कमी करण्याचे मार्ग शोधून तुमच्या शारीरिक आणि भावनिक गरजांची काळजी घ्या.

 

सकारात्मक राहा :

तुमच्या जीवनातील सकारात्मक
पैलूंवर लक्ष केंद्रित करण्याचा प्रयत्न करा आणि आशा आणि आशावाद टिकवून ठेवण्याचे
मार्ग शोधा.

 

मदत स्वीकारा :

इतरांकडून मदत मागण्यास किंवा
स्वीकारण्यास घाबरू नका, मग ती
व्यावहारिक कार्ये असोत किंवा भावनिक समर्थन असो.

 

गुंतलेले रहा :

शक्य तितके तुमचे छंद,आवडी आणि सामाजिक कामाशी जोडलेले रहा. हे तुमच्या जीवनात सामान्यता आणि
उद्देशाची भावना राखण्यात मदत करू शकते.

 

सकस आहार घ्या : 

फळे, भाज्या आणि संपूर्ण धान्ये असलेले आहार कॅन्सर टाळण्यास मदत करू
शकते.

 

धूम्रपान करू नका : 

 धूम्रपान हे जगातील टाळता येण्याजोग्या मृत्यूचे प्रमुख कारण आहे आणि
यामुळे तुमचा कॅन्सरचा धोका वाढतो.

 

तुमच्या त्वचेचे रक्षण करा : 

सूर्याच्या हानिकारक किरणांमुळे त्वचेचा कर्करोग होऊ शकतो.
संरक्षणात्मक कपडे घाला आणि 30 किंवा त्याहून अधिक एसपीएफ
असलेले सनस्क्रीन वापर करा.

 

नियमितपणे व्यायाम करा :

नियमित शारीरिक हालचालींमुळे तुमची रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवून आणि
निरोगी वजन राखून तुमचा कर्करोगाचा धोका कमी होतो. आठवड्यातील बहुतेक दिवस कमीतकमी 30 मिनिटे मध्यम व्यायाम
करण्याचे लक्ष्य ठेवा.

 

मद्यपान मर्यादित करा : 

मद्यपान केल्याने कॅन्सरचा धोका वाढू शकतो, विशेषत: जर तुम्ही जास्त
प्रमाणात मद्यपन करत असाल तर ते टाळा.

 

हे लक्षात ठेवणे महत्वाचे आहे
की कॅन्सरचा सामना करणे हा एक वैयक्तिक प्रवास आहे आणि जे एका व्यक्तीसाठी कार्य
करते ते दुसर्‍यासाठी कार्य करू शकत नाही. अतिरिक्त समर्थन आणि संसाधनांसाठी
तुमच्या डॉक्टरांशी संपर्क साधण्यास अजिबात संकोच करू नका.

 

अंतिम विचार :

कॅन्सर ही एक गंभीर आरोग्य समस्या आहे, परंतु लवकर ओळखणे आणि
जीवनशैलीतील बदलांच्या सामर्थ्याने तो प्रतिबंधित आणि उपचार केला जाऊ शकतो.

कॅन्सरच्या शोधात आणि उपचारात अनेक प्रगती झाली
असली तरी,
हे अजूनही जागतिक स्तरावर मृत्यूचे प्रमुख कारण आहे.

व्यक्तींनी कॅन्सर होण्याचा धोका कमी करण्यासाठी
पावले उचलणे महत्त्वाचे आहे, जसे की निरोगी
जीवनशैली राखणे, नियमित तपासणी करणे, आणि
तंबाखू आणि जास्त मद्यपान टाळणे. ज्यांना कॅन्सरचे निदान झाले आहे त्यांच्यासाठी,लवकर ओळख आणि त्वरित उपचार परिणाम आणि जीवनाची गुणवत्ता सुधारू शकतात.

कॅन्सर सोबत जगणे कठीण आहे,
परंतु व्यक्ती आणि त्यांच्या कुटुंबीयांना  शारीरिक आणि
भावनिक प्रभावांना तोंड देण्यासाठी मदत करण्यासाठी अनेक संसाधने आणि समर्थन
प्रणाली उपलब्ध आहेत. कॅन्सरच्या रूग्णांनी सर्वसमावेशक काळजी योजना विकसित
करण्यासाठी आणि सर्व उपलब्ध उपचार पर्यायांचा शोध घेण्यासाठी त्यांच्या आरोग्य
सेवा टीमसोबत काळजीने काम करणे महत्त्वाचे आहे.