पाठदुखी : कारणे, लक्षणे, उपचार, प्रतिबंध,FAQ’s

 

पाठदुखी ही एक सामान्य समस्या आहे जी जगभरातील लाखो लोकांना प्रभावित करते.चुकीच्या
पद्धतीने बसने,
अयोग्य पद्धतिने वजन उचलणे आणि काही वैद्यकीय परिस्थिती यासह विविध
कारणांमुळे हे होऊ शकते.

या लेखात,
आम्ही पाठदुखीची कारणे, लक्षणे आणि उपचारांचा माहिती
देत आहोत आणि पाठदुखी रोखण्यासाठी उपाय आणि तुमच्या पाठीला निरोगी ठेवण्यासाठी टिप्स
देणार आहोत.

 

पाठदुखी म्हणजे काय ?

 

पाठदुखी ही एक अस्वस्थता किंवा वेदना आहे जी, सामान्यतः पाठीच्या खालच्या भागात जाणवते.हे
हलक्या वेदनांपासून ते तीव्र वेदनांपर्यंत असू शकते ज्यामुळे हालचाल करणे किंवा
दैनंदिन काम करणे कठीण होते.

 

पाठदुखीचे प्रकार

 

१) अॅक्युट वेदना :

अॅक्युट वेदना, थोड्या काळासाठी टिकते आणि एका दिवसापासून ते 4 आठवड्यांपर्यंत असू शकते.

 

२) सबक्युट पेन :

सबक्युट वेदना ४ ते १२ आठवडे असू शकते.

 

३) क्रोनिक :

क्रोनिक किंवा जुनाट वेदना १२ आठवड्यांपेक्षा जास्त काळ असू शकते.

 

 

पाठदुखीची कारणे :

 

पाठदुखीच्या संभाव्य कारणांमध्ये हे असू
शकते :

 

•
हर्निएटेड डिस्क (Herniated disk)

•
किडनी इन्फेकशन (pyelonephritis)

•
मुतखडा (Kidney stone)

•
स्नायू ताण (Muscle strains)

•
लठ्ठपणा (Obesity)

•
अँकिलोझिंग स्पॉन्डिलायटिस (Ankylosing spondylitis)

•
एंडोमेट्रिओसिस (Endometriosis)

•
फायब्रोमायल्जिया (Fibromyalgia)

 

इतरही अनेक गोष्ठी आहेत,ज्यामुळे
पाठदुखी होऊ शकते.काही सर्वात सामान्य कारणे :

 

१) बसण्याची चुकीची पद्धत :

बसण्याची चुकीच्या पद्धतीमुळे पाठीच्या स्नायूंवर आणि सांध्यांवर खूप ताण
पडतो,ज्यामुळे वेदना आणि अस्वस्थता येते. बसलेले किंवा उभे असताना वाकणे (ताठ न
बसणे),कम्प्युटरच्या स्क्रीन समोर कुबड काढून बसणे किंवा
शरीराच्या एका बाजूला जड पिशव्या घेऊन जाणे ही सर्व चुकीची पद्धतिची उदाहरणे आहेत व
यामुळेच पाठदुखी होऊ शकते.  

 

२) चुकीची उचलण्याची पद्धत :

जड वस्तू चुकीच्या पद्धतीने उचलल्याने देखील पाठदुखी होऊ शकते. उचलताना, वस्तू उचलण्यासाठी मागच्या
स्नायूंचा नव्हे तर पायाचा तान वापरणे महत्वाचे असते,पाठीच्या
स्नायूंसह उचलल्याने ताण आणि त्यांचे नुकसान होऊ शकते, ज्यामुळे
वेदना होतात.

 

३) जखम :

मोच किंवा फ्रॅक्चरसारख्या दुखापतींमुळेही पाठदुखी होऊ शकते.या दुखापती
पडणे, अपघात किंवा क्रीडा-संबंधित गोष्ठीमुळे होऊ शकतात.

 

४) मेडिकल कंडीशन :

संधिवात,
हर्निएटेड डिस्क्स, स्पाइनल स्टेनोसिस आणि
ऑस्टिओपोरोसिससह अनेक वैद्यकीय परिस्थितींमुळे पाठदुखी होऊ शकते,वर नमूद केल्याप्रमाणे.

 

 

पाठदुखीची चेतावणी
चिन्हे :

 

पाठदुखीची चेतावणी चिन्हे मूळ कारणावर
अवलंबून बदलू शकतात,परंतु काही सामान्य
लक्षणांमध्ये हे असते :

 

• दुखणे जे पाठीमध्ये असते किंवा ते खाली पायाकडे पसरते, तसेच हात किंवा शरीराच्या इतर भागात सुद्धा.

 

•
पाठीत कडकपणा असणे.

 

•
पाठ,पाय किंवा हातांमध्ये सुन्नपणा किंवा
मुंग्या येणे.

 

•
स्नायू क्रॅम्पिंग (Muscle spasms or cramping)

 

•
सरळ उभे राहणे किंवा वाकणे यामध्ये अडचण येते.

 

•
काही हालचाल किंवा कामामुळे वाढणारी वेदना.

 

•
वेदना ज्या काही दिवसांपेक्षा जास्त काळ टिकून राहतात किंवा इतर
लक्षणांसह असते जसे की ताप किंवा अशक्तपणा.

 

तुम्हाला
यापैकी कोणतीही लक्षणे आढळल्यास,
तुमच्या पाठदुखीचे कारण शोधण्यासाठी आणि योग्य उपचार घेण्यासाठी
वैद्यकीय मदत घेणे महत्त्वाचे आहे.

 

 

पाठदुखी उपचार :

 

पाठदुखीसाठी अनेक उपचार पर्याय उपलब्ध आहेत,जे वेदनेच्या तीव्रतेवर आणि कारणावर अवलंबून
आहेत.

काही सर्वात सामान्य उपचारांमध्ये हे असते
:

 

 

१) विश्रांती :

पाठीवर विश्रांती घेतल्याने वेदना आणि सूज कमी होण्यास मदत होते.वेदना वाढवण्यार्‍या
हालचाली टाळणे महत्त्वाचे असते.

 

 

२) व्यायाम :

स्नायूं बळकट करणारे व्यायाम स्नायूंची ताकद आणि लवचिकता सुधारून पाठदुखी
कमी करण्यास मदत करू शकतात. चालणे,पोहणे किंवा योगा यासारखे परिणाम करणारे
व्यायाम, पाठदुखी असलेल्या व्यक्तीसाठी उत्तम पर्याय आहेत.

 

 

३) फिजीओ थेरपी :

फिजीओ थेरपी टार्गेटेड व्यायाम आणि स्ट्रेचिंग यांचे टाइम टेबल व वेळ,पद्धत देऊन पाठदुखी कमी करण्यात
मदत करू शकतात.

 

 

४) औषधे :

ओव्हर-द-काउंटर वेदना औषधे,जसे की ibuprofen किंवा
acetaminophen,वेदना आणि सूज कमी करण्यात मदत करू शकतात.

 

५) शस्त्रक्रिया :

दुर्मिळ प्रकरणांमध्ये, पाठदुखीचा उपचार करण्यासाठी शस्त्रक्रिया
आवश्यक असू शकते.हे सहसा अशा प्रकरणांमध्ये केले जाते जेथे इतर उपचार अयशस्वी झालेले
असतात.

 

पाठदुखी प्रतिबंध :

 

काही सोप्या मार्गदर्शक गोष्ठीचे पालन
करून पाठदुखी टाळणे शक्य आहे :

 

•
बसलेले किंवा उभे असताना योग्य पद्धत राखणे.

•
जड वस्तू नीट उचलणे, मागच्या स्नायूंचा नव्हे
तर पाय वापरून.

•
पाठीच्या स्नायूंना बळकट करण्यासाठी नियमितपणे व्यायाम करणे.

•
पाठीवरचा ताण कमी करण्यासाठी योग्य वजन राखणे.

•
लवचिकता सुधारण्यासाठी व्यायाम करणे.

 

१) योग्य पद्धत राखणे :

(बसण्याची व उभे राहण्याची)

संशोधनात असे दिसून आले आहे की योग्य पद्धत राखणे पाठदुखीचा धोका कमी
करण्यास मदत करते.पाठदुखी टाळण्यासाठी तुम्ही करू शकणार्‍या सर्वात महत्वाच्या
गोष्टींपैकी एक म्हणजे योग्य पद्धत राखणे आहे.चुकीच्या बसण्याच्या पद्धतीमुळे पाठीत
स्नायू आणि लीगामणेट्स वरती अधिक ताण पडतो, ज्यामुळे वेदना आणि अस्वस्थता होऊ शकते.

 

योग्य पद्धत राखण्यासाठी, हे महत्वाचे आहे :

•
तुमचे खांदे मागे ठेवून सरळ उभे राहा व तुमची छाती उंच (बाहेर काढा)
करा.

•
तुमचे पाय खांद्याच्या रुंदीपेक्षा जास्त लांब ठेवा.

•
तुमचे गुडघे थोडे वाकलेले ठेवा.

•
तुमचे डोके सरळ ठेवा आणि तुमचा फोन किंवा कॉम्प्युटर याकडे खाली वाकून
पाहणे टाळा.

 

२) निरोगी वजन राखणे :

पाठदुखी रोखण्यासाठी निरोगी वजन राखणे महत्त्वाचे आहे कारण जास्त वजनामुळे
मणक्यावर अतिरिक्त ताण येतो.

संशोधनात असे दिसून आले आहे की पाठदुखी होण्यासाठी लठ्ठपणा हा एक धोका घटक
आहे.

तज्ञांनी सुचवले आहे की या व्यक्तींमध्ये पाठदुखी टाळण्यासाठी वजन कमी करणे
हा एक प्रभावी उपाय असू शकतो. निरोगी वजन राखण्यासाठी, संतुलित आहार घेणे आणि नियमित
शारीरिक हालचाली करणे महत्वाचे आहे. दर आठवड्याला किमान १५० मिनिटे मध्यम ते तीव्रतेचा
एरोबिक व्यायाम करण्याचे टार्गेट ठेवा,जसे की वेगाने चालणे
किंवा सायकलिंग.

 

३) जड उचलण्याची योग्य पद्धत :

मणक्यावरील ताण कमी करण्यासाठी योग्य उचलण्याची पद्धत वापरणे महत्त्वाचे
आहे, जड वजन उचलण्याची चुकीची पद्धत ही पाठदुखीचे एक सामान्य कारण आहे.

 

जड वस्तू उचलताना :

•
खाली बसा आणि दोन्ही हातांनी वस्तू पकडा.  

•
तुमचे पोटाचे स्नायू घट्ट करा आणि तुमच्या पायांनी उचला.

•
वस्तू तुमच्या शरीराजवळ ठेवा.

•
उचलताना कंबरेमध्ये मुरडणे किंवा वाकणे टाळा.

 

४) स्ट्रेचिंग आणि लवचिकता

स्ट्रेचिंग आणि लवचिकता व्यायाम स्नायूंचा ताण कमी करून पाठदुखी टाळण्यास
मदत करू शकतात.

 

पाठदुखी आहार :

 

सूज कमी करून, निरोगी हाडे आणि स्नायूंसाठी आवश्यक पोषक तत्वे देऊन आणि
निरोगी वजन राखूण पाठदुखीचे व्यवस्थापन करण्यात निरोगी आहार महत्त्वाची भूमिका
बजावू शकतो.

 

पाठदुखीसाठी काही आहार :

 

१) सूज-विरोधी आहार खा :

 

अँटिऑक्सिडंट्स आणि सूज-विरोधी असतात हे आहार शरीरातील सूज कमी करण्यास मदत
करू शकतात,ज्यामुळे पाठदुखी कमी होण्यास मदत होते.

 

उदाहरणे :

फळे आणि भाज्या, विशेषतः बेरी, पालेभाज्या आणि भोपळी
मिरची,ओमेगा-३ फॅटी ऍसिड-समृद्ध अन्न,जसे
की फॅटी फिश (सॅल्मन, मॅकरेल, सार्डिन)
आणि फ्लेक्ससीड्स संपूर्ण धान्य, जसे की तपकिरी तांदूळ आणि
संपूर्ण गव्हाची ब्रेड आले आणि हळद सारखे मसाले

 

 

२) हायड्रेटेड राहा :

भरपूर पाणी प्यायल्याने तुमचे सांधे आणि पाठीच्या डिस्कला हायड्रेट ठेवता
येते, ज्यामुळे पाठदुखी कमी होण्यास मदत होते.

 

 

 ३) पुरेसे कॅल्शियम आणि व्हिटॅमिन डी :

कॅल्शियम आणि व्हिटॅमिन डी हे मजबूत हाडांसाठी आवश्यक असतात,जे मणक्याला आधार देतात.

कॅल्शियमच्या चांगल्या स्रोतांमध्ये दुग्धजन्य पदार्थ, पालेभाज्या आणि मजबूत
तृणधान्ये यांचा समावेश होतो. व्हिटॅमिन डी फॅटी मासे, अंड्यातील
पिवळ बलक सूर्यप्रकाश.

 

 

४) प्रक्रिया केलेले पदार्थ आणि साखर
टाळा :

हे पदार्थ शरीरात जळजळ होण्यास बढावा देऊ शकतात आणि पाठदुखी वाढवू शकतात. प्रक्रिया
केलेले पदार्थ,
साखरयुक्त पेये आणि स्नॅक्सचे सेवन मर्यादित करण्याचा प्रयत्न करा.

 

 

लक्षात ठेवा की प्रत्येकाचे शरीर वेगळे असते आणि जे एका
व्यक्तीसाठी कार्य करते ते दुसर्‍यासाठी कार्य करू शकत नाही. तुमच्या पाठदुखीसाठी
वैयक्तिकृत आहार ठरवण्यासाठी डायरीशीयन सोबत बोलणे महत्त्वाचे आहे. 

FAQ’s :

 

प्रश्न : मी पाठदुखीबद्दल काळजी करावी का ?

उत्तर : बहुतेक वेळा पाठदुखी काही दिवसांनंतर कमी होते,परंतु जर तुम्हाला एका
आठवड्यापेक्षा जास्त काळ वेदना होत असेल तर तुम्हाला नक्कीच डॉक्टरांना भेटायची गरज
असते.तुमचे डॉक्टर तुमच्या वेदना व मोठ्या समस्या होण्याआधी त्याच्या तळाशी
जाण्यासाठी आवश्यक असलेल्या टेस्ट करतील व योग्य उपचार ठरवतील.

 

प्रश्न : माझी पाठदुखी किडनी किंवा स्नायू या कारणांनामुळे
आहे हे मला कसे कळेल ?

उत्तर : पाठीच्या समस्या सामान्यतः तुमच्या खालच्या पाठीवर परिणाम
करतात. तर किडनी चे दुखणे तुमच्या पाठीपेक्षा शरीरात जास्त जाणवते. तुम्हाला ते
तुमच्या पाठीच्या वरच्या अर्ध्या भागात जाणवू शकते,खालच्या भागात नाही.

 

प्रश्न : पाठदुखी गंभीर आहे हे मला कसे कळेल ?

उत्तर : जर तुमच्या पाठीत दुखणे खालीलपैकी कोणत्याही लक्षणांसह
असेल, तर तुमच्या डॉक्टरांशी बोललयला जा कारण तुम्हाला पुढे अधिक गंभीर स्थिती
किंवा दुखापतीचा सामना करावा लागू शकतो :

लक्षणे : वेदना, अस्वस्थता, अशक्तपणा किंवा सुन्नपणा
मध्ये अचानक स्पाइक.मूत्राशयाचे कार्य कमी होणे तसेच उच्च ताप.

 

प्रश्न : मी तीव्र पाठदुखीचा उपचार कसा करू शकतो ?

उत्तर : उपचार :

•
तुमचे पाठीचे स्नायू मजबूत करण्यासाठी आणि लवचिकता सुधारण्यासाठी
नियमितपणे व्यायाम करा ज्यामुळे तीव्र पाठदुखीचा त्रास्स कमी होतो.

•
बसलेले आणि उभे असताना योग्य पद्धत ठेवा ज्यामुळे तीव्र पाठदुखीचा त्रास
कमी होतो.

•
प्रभावित भागात हॉट किंवा कोल्ड थेरपी द्या ज्यामुळे तीव्र
पाठदुखीचा त्रास कमी होतो.

•
दीर्घ श्वासोच्छ्वास, ध्यान किंवा योग
यासारख्या विश्रांतीची तंत्रे वापरून पहा ज्यामुळे तीव्र पाठदुखीचा त्रास कमी होऊ शकतो.

•
आयबुप्रोफेन किंवा अॅसिटामिनोफेन यांसारखी ओव्हर-द-काउंटर वेदना
औषधे घ्या ज्यामुळे तीव्र पाठदुखीचा त्रास कमी होतो.

•
चांगली झोपेची स्थिती निश्चित करण्यासाठी आधार देणारी गादी आणि उशी
वापरा,ज्यामुळे तीव्र पाठदुखीचा त्रास कमी होऊ शकतो.

•
जड भार वाहून नेणे किंवा जड वस्तू उचलणे चुकीच्या पद्धतीने उचलणे
टाळा, ज्यामुळे तीव्र पाठदुखीचा त्रास कमी होऊ शकतो.

•
धुम्रपान सोडा,कारण ते मणक्यामध्ये रक्त
प्रवाह बिघडू शकते आणि बरे होण्यास विलंब होऊ शकतो,ज्यामुळे तीव्र
पाठदुखीचा त्रास कमी होऊ शकतो.

 

तुमच्या
केससाठी औषधे किंवा शस्त्रक्रिया आवश्यक आहेत का हे नक्की करण्यासाठी डॉक्टरांचा
सल्ला घ्या.